Για χρόνια, ο John Zerzan ενέπνευσε την κατανόησή μου για την πράσινη αναρχία μέσα από πολλά από τα κείμενά του. Απολαμβάνω το “Anarchy Radio” και τα θέματα που καλύπτει, όπως επίσης και την αίσθηση του χιούμορ του!
Πρόσφατα ανακάλυψα αυτό το κείμενο στο διαδίκτυο και ενεργώντας παρορμητικά αποφάσισα να γράψω μία γρήγορη απάντηση σε αυτό! Όπως με όλα τα γραπτά μου, μιλάω μόνο για τον εαυτό μου και τις προσωπικές μου εμπειρίες.
****
Είναι αρκετά της μόδας, μεταξύ των αναρχικών επίσης, να στραβώνει κανείς στο άκουσμα της έννοιας της ελπίδας, να αποκλείει ρητώς κάθε πιθανότητα γενικής νίκης έναντι της κυριαρχίας και της καταπίεσης. Το βιβλίο Έρημος (2011) παίζει με αυτήν την στάση στο εξώφυλλό του: «Στις καρδιές μας όλοι ξέρουμε ότι ο κόσμος δεν θα ‘σωθεί’,» και επαναλαμβάνει αυτήν την δήλωση ακόμη δύο φορές στις αρχικές του σελίδες. Ο πολιτισμός θα παραμείνει. Ήρθε ο καιρός να εγκαταλείψουμε «μάχες που δεν μπορούν να κερδηθούν.» Με αυτόν τον τρόπο η μιζέρια της εξάντλησης και της απογοήτευσης θα αποφευχθούν και θα είμαστε πολύ πιο χαρούμενοι (!) Η Unabomber-τύπου Μεξικανική ομάδα που λέγεται Individualidades teniendo a lo salvaje (ITS), επίσης ισχυρίζεται σθεναρά ότι δεν θα υπάρξει νίκη. «Δεν πιστεύουμε ότι αυτό είναι δυνατό,» διακηρύσσουν επανειλημμένα. Όμως είναι δυνατό. Η υπέρβαση της νόσου του πολιτισμού δεν είναι με την καμία εγγυημένη, προφανώς, αλλά είναι ξεκάθαρα δυνατή. Προτιμώ ό,τι είπε ο Κίρκεγκωρ για την ελπίδα: Είναι «το πάθος για το πιθανό.» Για να μιλήσω πιο τολμηρά, τι απέγινε το «Απαίτησε το αδύνατο»; Όταν αρνούμαστε την νίκη, δεν είμαστε Game Over?
Δεν έχω διαβάσει την Έρημο, αν και έχω ακούσει καλά λόγια για αυτή. Δεν μπορώ παρά να νιώσω ότι η ερμηνεία του John Zerzan για την απελπισία και τον μηδενισμό είναι αυτή ενός μίζερου πεσιμισμού που κατασπαράζει το άτομο, οδηγώντας είτε σε καταληκτική απάθεια είτε κάποιες φορές, σε αυτο-προκαλούμενο θάνατο. Αν και αυτές είναι πολύ αληθινές, εξουθενωτικές εμπειρίες για κάποιους, υπάρχουν άλλοι που βρίσκουν χαρά στην προσωπική εξέγερση – στο εδώ και τώρα – παρά την δύσκολη πραγματικότητα του πολιτισμένου εφιάλτη.
Εντός του αναρχο-αριστερού χώρου, έχω γνωρίσει προσωπικά την «μιζέρια της εξάντλησης και της απογοήτευσης» για χρόνια σε τόσο υψηλό ποσοστό που είμαι έκπληκτος που δεν υπάρχουν ομάδες υποστήριξης ως απάντηση σε αυτό! Είναι πιθανό ότι ο John Zerzan και πολλοί άλλοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει την συχνότητα της εξάντλησης στους αριστερούς κύκλους επειδή είναι το τελευταίο πράγμα που θέλει η αριστερά στο προσκήνιο. Τι είδος προπαγάνδας στο στυλ της «Επερχόμενης Εξέγερσης» θα εξέθετε την μιζέρια που προκύπτει από το επίπονο καθήκον της αόριστης, ριζοσπαστικής οργάνωσης και του «κοινοτικού χτισίματος» ενώ κυνηγιέται η ελπίδα του «μαζικού ξεσηκωμού» ή της νικηφόρας «επανάστασης»;
Αλλά για μερικούς, είναι σε αυτήν την στιγμή ψυχικής εξάντλησης που συμβαίνει ένα νέο και συναρπαστικό πράγμα: μία προσωπικά απελευθερωτική εμπειρία ελευθερίας από την ελπίδα!
Δεν είναι μία προσωπική «νίκη» το να σπάσεις τα δεσμά της εμμονικής θετικότητας; Είναι πραγματικά “game over” όταν ένα άτομο αρχίζει να ασκεί αρνητικότητα στην αποστείρωση της αριστερής υπερδιαφημιζόμενης θετικής πολιτικής;
Μπορούμε να θυμηθούμε τον Μονοδιάστατο Άνθρωπο του Herbert Marcuse, ο οποίος ανακοίνωσε το φαινομενικό τέλος των ριζοσπαστικών δυνατοτήτων· τον οριστικό θρίαμβο της καταναλωτικής ανελευθερίας. Ήταν ευτυχής που αποδείχθηκε λάθος μέσα σε μερικές εβδομάδες από την εμφάνιση του βιβλίου του το 1964 με τις απαρχές ενός παγκόσμιου κινήματος που συντάραξε τον κόσμο. Και καθώς το παγκόσμια σύστημα δείχνει τώρα ότι αποτυγχάνει σε κάθε επίπεδο, δείχνει ότι δεν έχει καθόλου απαντήσεις, υπάρχει κάθε πιθανότητα να ξεπεραστεί ποιοτικά το Κίνημα της δεκαετίας του ‘60.
Αλλά όχι, περιαυτολογώντας, αν παραιτηθούμε από κάθε ελπίδα για υπέρβαση. Είναι πολύ γνωστό ότι η υγεία και η ανάκαμψη από τις ασθένειες δεν σχετίζεται με την απελπισία αλλά με το αντίθετο. Σκέψου την τελευταία νουβέλα του Σέρβου Danilo Kiš, τον Ψαλμό 44, που έχει να κάνει με την θέληση μίας νεαρής οικογένειας να επιβιώσει και να αντισταθεί στο Άουσβιτς, όπου η φαντασία της ελπίδας είναι μία «αναγκαιότητα.» Για εμάς και για όλη την ζωή, τα προβλήματα είναι σοβαρά αλλά δεν είμαστε στο Άουσβιτς. Κι όμως, απορρίπτουμε την ελπίδα;
Ως απάντηση σε αυτό θα ήθελα να μοιραστώ ένα απόσπασμα:
«Αν και έχουμε κληρονομήσει πολλές ιδέες για το πως να αντιμετωπίσουμε την κυριαρχία, γνωρίζουμε ότι τίποτα δεν είναι βέβαιο. Από τα θρυμματισμένα εργαλεία και κόκκαλα των προκατόχων μας, δημιουργούμε τα δικά μας όπλα. Τίποτα δεν είναι σίγουρο ότι θα δουλέψει, αλλά κάνουμε επίθεση όπως και νά ‘χει. Το κάνουμε αυτό γυμνοί, έχοντας ρίξει τα κουρέλια της ηθικής, της ιδεολογίας, και της πολιτικής που έχουν συσσωρευτεί πάνω μας με τον καιρό. Αντιμετωπίζουμε αυτόν τον κόσμο ωμό, με όλη του την τρομακτική δόξα. Αρνούμαστε κάθε αλήθεια και κανόνα και προχωρούμε με ένα πνεύμα εμπρηστικού πειραματισμού. Ονειρευόμαστε πολλά, αναμένουμε λίγα, κατουρώντας στα γρανάζια της κοινωνικής μηχανής, και όταν όλα τα υπόλοιπα αποτύχουν, θα ακολουθήσουμε στα βήματα αυτών που ξόδεψαν τις τελευταίες στιγμές τους στους θαλάμους αερίων τραγουδώντας και γαμώντας. Είθε η απόλαυση να είναι η ευλογημένη φλόγα που μας καθοδηγεί στο κενό.»
– Ευλογημένη η Φλόγα: Μία εισαγωγή στην αντίσταση στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στον αναρχομηδενισμό.
Ο εγωισμός και ο μηδενισμός είναι προφανώς στην μόδα μεταξύ των αναρχικών και ελπίζω πως όσοι χαρακτηρίζονται έτσι δεν είναι χωρίς ελπίδα. Όχι χωρίς ψευδαισθήσεις, χωρίς ελπίδα. Αναρωτιέμαι τι έχουν να προσφέρουν γενικά, σε σχέση, ας πούμε, με την ανάλυση και την έμπνευση ή αν αυτό είναι καν κάτι που αναζητούν.
Όταν είχα σταματήσει την συμμετοχή μου στην κοινοτική οργάνωση και τον ακτιβισμό, αντιμετώπισα μία ενδιαφέρουσα ερώτηση: και τώρα τι; Ήταν ακριβώς η εξέγερση αυτών των απελπισμένων μηδενιστών, ατομικιστών αναρχικών που με ενέπνευσαν να δω την αναρχία με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Η προσωπική μου εξέγερση ενάντια στην κοινωνία και τον βιομηχανικό πολιτισμό δεν είχε ένα τέλος, παρά μόνο αιώνια εξέλιξη προς πιο παρασκηνιακές, χαρούμενες μορφές αναρχίας. Ήταν κατά την παραίτησή μου από την ριζοσπαστική οργάνωση που ξανα-ανακάλυψα τον εαυτό μου, ως άτομο χωρίς την κοινωνικοποιητική προσαρμογή της αριστεράς, και ως ένα όπλο που προηγουμένως με ήταν άγνωστο. Άρχισα να βλέπω τον εαυτό μου και όλες τις δυνατότητές μου καλύτερα απ’ όσο μπορούσα όσο ήμουν αριστερός. Αν από αυτή την ανακάλυψη έλειπε μία ανάλυση εξατομικευμένου πολέμου και η έμπνευση από άλλους που διασκεδάζουν τόσο πολύ με τις ζωές τους, πιθανότατα να εξακολουθούσα να υπέφερα από ανίατη βαρεμάρα μέσα στην αριστερά. Ανακάλυψα ότι η «ελπίδα» ήταν μία άχρηστη έννοια που οδηγεί μονάχα στην απογοήτευση. Αλλά με την άγρια εξέγερση ενάντια στην κοινωνιακή πραγματικότητα χωρίς καμία προσδοκία, μπορούσα να βιώσω μία ελευθερία που ήταν αδύνατη υπό οποιαδήποτε άλλη συγκυρία. Δεν απαιτούσα απλώς το αδύνατο, η αναρχία μου έγινε η ενσάρκωση του αδύνατου με κάθε στιγμή εγκληματικής δραστηριότητας.
Υπάρχουν εγωιστές που φαίνονται να είναι κυρίως ερωτευμένοι με το ιερό Εγώ τους, όπου τα πάντα κρίνονται στο μέτρο εξυπηρετεί τον Εαυτό. Εν τω μεταξύ, η κυρίαρχη τεχνοκουλτούρα τροφοδοτεί τον σολιψισμό, τον ναρκισσισμό, και την απομόνωση όσο περισσότερο τεχνο-εθισμένα είναι τα υποκείμενά της. Έβλεπε ο Μαξ Στίρνερ τον φυσικό κόσμο να έχει αξία μόνο σε σχέση με το εγώ κάποιου; Πόσο ενδιαφέρον έχει ο αγνός εγωιστής για την αλληλοβοήθεια, τους κοινωνικούς αγώνες ή την εξαφάνιση της κοινότητας; Συστήνω το Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του ως ένα σημαντικό διορθωτικό μέτρο ενάντια στις εκκλήσεις του κολεκτιβισμού με τις διάφορες αμφιέσεις του, αλλά τείνω να συμφωνώ με τον Αριζόνιο αναρχικό Dan Todd ότι ο Διογένης και οι Κυνικοί στην Δύση και ο Chuangtzu και κάποιοι από τους Ταοϊστές στην Ανατολή έκαναν ακόμη καλύτερη δουλειά πάνω σε αυτό αιώνες πριν. Σημαίνει ο μηδενισμός ότι σχεδόν όλα πρέπει να εξαφανιστούν για να γίνει δυνατή μία αξιοπρεπή ζωή; Αν ναι, τότε είμαι μηδενιστής. Είναι ασφαλές να πούμε ότι ο μηδενισμός δεν είναι κυριολεκτικά τιποτισμός αλλιώς δεν θα μπορούσε κάποιος να είναι και μηδενιστής και αναρχικός. Αν σημαίνει την πολιτική της απόγνωσης και της απελπισίας, όχι ευχαριστώ. Ο Γάλλος φιλόσοφος Jean Francois Lyotard το είπε κάπως διαφορετικά: «Με την μεγαλούπολη, αυτό που η Δύση υλοποιεί και διαχέει είναι ο μηδενισμός της. Ονομάζεται ανάπτυξη.» Υπάρχουν μηδενιστές που δέχονται τέτοιους θεσμούς και τι τους παρακινεί;
Όσο για τον αυτοεξυπηρετούμενο εγωισμό; Αν η χαρά, η αγάπη, το παιχνίδι, και η περιπέτεια δεν ήταν αυτοεξυπηρετούμενα τότε θα με καθυπότασσαν σε κάποιον άλλο – το οποίο είναι ακριβώς αυτό που έχω απορρίψει. Για χρόνια δεν έχουμε δει πως η υποχρεωτική υποβολή σε κοινωνικοπολιτικά συστήματα, η Κομμούνα, η Ομάδα ή ακόμη και ο Θεός έχουν εξουθενώσει την δύναμη της ατομικότητας; Ή πως η αναθετική υπακοή και η συνεξάρτηση έχουν παραλύσει την ικανότητα να αναγνωρίσει κανείς τον εαυτό του ως πολύτιμο και άξιο ιδιοτέλειας και ελευθερίας; Υποθέτω ότι κάποιοι μηδενιστές εκεί έξω ταυτίζονται με την «απόγνωση» με διαφορετικούς τρόπους. Εγώ προσωπικά σχετίζομαι περισσότερο με ένα ζήτημα προσδιορισμού. Αλλά αν η αναρχία θα μπορούσε να οριστεί ως οποιαδήποτε δραστηριότητα έρχεται σε αντίθεση με την κοινωνική καταστολή της ατομικής ελευθερίας, δεν απαιτεί η αναρχία ένα στοιχείο απόγνωσης; Είναι παράλογο να είναι κανείς απελπισμένος για ελευθερία για την αποκατάσταση της ζωής του από τους θεσμούς του πολιτισμού που κλέβουν την ατομική διαβίωση; Για εμένα η βούληση για το βίωμα της ελευθερίας στιγμή προς στιγμή με οδηγεί στο να αντιμετωπίσω κάθε θεσμό που απαιτεί την υπακοή μου.
Μιλώντας για τον εαυτό μου, ο μηδενισμός σημαίνει πως όλα πρέπει να φύγουν – αλλά χωρίς κάποια ιδέα σχετικά με το τι είδους ζωή θα έρθει. Αυτό μπορεί μόνο να προσδιοριστεί στιγμή προς στιγμή και κατασκευάζοντας μία μελλοντική ουτοπία θα με οδηγούσε μονάχα στο να παραδώσω, σε κάποιον βαθμό, την πλήρη προσοχή της παρούσας εμπειρίας.
Υπάρχει κάτι περισσότερο από την αντι-ελπίδα, σε κάθε περίπτωση. Δύο νέα βιβλία μας το υπενθυμίζουν αυτό. To Free from Civilization του Enrico Manicardi είναι η πρώτη αντιπολιτισμική προσφορά σε στυλ ‘από το Α έως το Ω’ που υπάρχει σε οποιαδήποτε γλώσσα (αρχικός τίτλος Liberi dalla Civilta) και το The Anarchist Revelation: Being What we’re Meant to Be, του Paul Cedenec, το λιγότερο πεσσιμιστικό βιβλίο που θυμάμαι να έχω διαβάσει. Αναφέρεται στον Γερμανό αναρχικό Gustav Landauer, για παράδειγμα, για την ιδέα ότι «δεν χρειάζεται να ανησυχούμε ότι η ποσότητα αυτών που ακούν το κάλεσμα δεν θα είναι αρκετά μεγάλο, όταν η ποιότητα του [αντιπολιτισμικού] περιεχομένου είναι αδιαμφισβήτητη.» Φέρνει την αναρχική αντίσταση και το πνεύμα μαζί σε μία πολύ ευρεία και ισχυρή συνεισφορά.
Απαίσιοι καιροί αλλά, όπως είπε ο Oscar Wilde, “είμαστε όλοι στο λούκι αλλά κάποιοι από εμάς κοιτάζουν τα αστέρια.»
Στο γραπτό μου, “No Hope, No Future: Let the Adventures Begin!” η «ελπίδα» που επικρίνω είναι αυτή που εκμεταλλεύονται οι ακτιβιστές αρχηγοί και οι καθεστωτικοί αριστεροί ώστε να κινητοποιήσουν μαζικά κινήματα. Παρόμοια με τον τρόπο που η θρησκεία προσφέρει έναν παράδεισο στο τέλος μίας μίζερης ζωής, έχω δει πως η αριστερά προσφέρει τον ίδιο «παράδεισο» στην μορφή των «επερχόμενων» εξεγέρσεων ή της παραδοσιακής «Προλεταριακής Επανάστασης». Όπως πολλοί από εμάς έχουν βιώσει όμως, η ζωή, όπως και η άγρια φύση, είναι πολύ περίπλοκη. Η ψηφοθηρία της ελπίδας και αμέτρητες άλλες πολιτικές υποσχέσεις μπορεί να γοητεύσει μερικούς, αλλά όχι όλους. Στην περίπτωση αυτού του κειμένου, επισημαίνω ότι κάποιοι ανακαλύπτουν την ελευθερία στην ολική εγκατάλειψη της θετικής πολιτικής συμπεριλαμβανομένου του «ουτοπικού μέλλοντος» που δένεται σαν ένα καρότο. Για κάποιους, ο μηδενισμός είναι η επιδίωξη της δημιουργίας στιγμών ευδαιμονίας στο εδώ και τώρα με τα χαλάσματα καμμένων σφαγείων, με χαρτοκιβώτια κλεμμένης λιανικής, με αυθόρμητες επιθέσεις ενάντια στον φασισμό και πάει λέγοντας. Κάποιοι μηδενιστές κάνουν κάτι παραπάνω από το να κοιτάζουν απλώς τα αστέρια· κάποιοι απολαμβάνουν τον νυχτερινό ουρανό από τις οροφές κατειλημμένων κτηρίων, την αυγή από κινούμενα τραίνα εμπορευματικής μεταφοράς, ή τις καταιγίδες την ώρα της νυχτερινής καταστροφής ιδιοκτησιών.
Το στερεότυπο του μίζερου, αυτοκαταστροφικού μηδενισμού είναι απλώς αυτό – ένα στερεότυπο. Είναι μία μονοδιάστατη απεικόνιση που αντιμετωπίζει τον μηδενιστή ως μία κατηγορία αντί ως μοναδικό άτομο. Και περιορίζοντας την αντίληψη κάποιου για τον μηδενισμό σε απλά στερεότυπα θα έκανε απλά τους ανέλπιδους, παιχνιδιάρικους εξεγερμένους της εξατομικευμένης αναρχίας, τόσο ανύπαρκτους όσο η ίδια η ελπίδα!
