Ρωτήστε σχεδόν οποιονδήποτε, και θα σας πει ότι ο μηδενισμός είναι η πίστη στο τίποτα. Αυτή η παρεξήγηση του μηδενισμού, που έγινε δημοφιλής από την ταινία «Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι» και διαιωνίστηκε από τεμπέληδες ακαδημαϊκούς και φιλοσόφους, οδήγησε σε ένα είδος δαιμονοποίησης στους αναρχικούς κύκλους. Ο πριμιτιβιστής Τζον Ζέρζαν συχνά οδύρεται για τον μηδενισμό, λέγοντας πράγματα όπως «…αρχίζεις να έχεις ανθρώπους που είναι τόσο μηδενιστές που δεν νοιάζονται καν για τη ζωή πια». Για τον Ζέρζαν, μηδενισμός είναι απλά να μη νοιάζεσαι για τη ζωή.
Ακόμη και κάποιος που αντιτίθεται στον πριμιτιβισμό, ο τρανσουμανιστής William Gillis δηλώνει ««Μπορεί ένας μηδενιστής να είναι αναρχικός;». Όχι. Με τίποτα. Ο μηδενισμός είναι η φιλοσοφία της απόλυτα κοινωνιοπαθητικής κοινωνίας μας. Όλα όσα πολεμάμε». Αν οι πριμιτιβιστές και οι τρανσουμανιστές μπορούν και οι δύο να μισούν τον μηδενισμό μαζί τόσο δραστήρια, ίσως αυτό δείχνει ότι έχουν περισσότερα κοινά απ’ όσα θα περίμενε κανείς. Ίσως ο μηδενισμός να είναι ένας βολικός μπαμπούλας για τους αναρχικούς που είναι τόσο βαθιά ριζωμένοι στις δικές τους ιδεολογίες του πριμιτιβισμού/του τρανσουμανισμού/κ.λπ. που αυτές οι ιδεολογίες έχουν αρχίσει να αντικαθιστούν τον αναρχισμό;
Είναι ο μηδενισμός απλώς «αδιαφορία για τη ζωή»; Με τίποτα! Οι πρώτοι μηδενιστές ονομάστηκαν έτσι επειδή τίποτα «από όσα υπήρχαν τότε δεν έβρισκαν εύνοια στα μάτια τους». Αυτό δεν σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν πίστευαν σε τίποτα ή ότι δεν νοιάζονταν για τη ζωή. Ακριβώς το αντίθετο! Για εκείνους που θα αποτελούσαν τα θεμέλια του μηδενισμού, η ζωή ήταν αρκετά σημαντική ώστε να απορρίψουν εκείνα τα πράγματα που θα επιχειρούσαν να περιορίσουν τη ζωή. Οι πρώτοι μηδενιστές κοίταξαν γύρω τους, δεν είδαν τίποτα που να τους αρέσει, και στη συνέχεια ξεκίνησαν να καταστρέφουν αυτά τα πράγματα, δημιουργώντας παράλληλα δομές και συνθήκες που τους ευχαριστούσαν. Ο μηδενισμός πηγάζει από τους ανθρώπους που θέλουν να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους μέσω της δράσης. Αν ο μηδενισμός ήταν απλώς άνθρωποι που δεν νοιάζονται, όπως ισχυρίζεται ο Ζέρζαν, τότε ο μηδενισμός δεν θα μπορούσε να διεκδικήσει τη δολοφονία ενός τσάρου και σχεδόν την ανατροπή μιας αυτοκρατορίας. Η ιστορία δεν υποστηρίζει τους ισχυρισμούς του κ. Ζέρζαν.
Μπορεί κανείς να είναι αναρχικός και μηδενιστής, όπως ισχυρίζεται ο κ. Gillis ότι είναι αδύνατον; Φυσικά! Βασικά, από τον Renzo Novatore, μέχρι την ΣΠΦ, μέχρι την FAI, οι αναρχικοί είναι μηδενιστές για πάνω από έναν αιώνα, και σχεδόν όσο καιρό χρησιμοποιείται η φράση “αναρχισμός” στην πολιτική. Ο κ. Gillis είτε κάνει μεγαλεπήβολους ισχυρισμούς, ενώ αγνοεί την ιστορία, είτε ισχυρίζεται ότι άνθρωποι και ομάδες που έχουν κάνει πολύ περισσότερα όσον αφορά τη δημιουργία της αναρχίας από τον ίδιο δεν είναι αναρχικοί, και μάλιστα εχθροί του αναρχισμού! Και πάλι, η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με εκείνους που θα έκαναν ψευδείς ισχυρισμούς για τον μηδενισμό.
Ο κ. Gillis ισχυρίζεται ότι ο μηδενισμός «είναι η φιλοσοφία της απόλυτα κοινωνιοπαθητικής κοινωνίας μας». Μακάρι να ήταν έτσι! Μακάρι η κοινωνία μας να είχε τις ρίζες της στην απόρριψη των καταναγκαστικών κοινωνικών προτύπων και στην επίθεση στις καταπιεστικές δομές! Αυτό κάνουν οι μηδενιστές… Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος πώς αυτό τους κάνει εχθρούς του αναρχισμού.
“Άρνηση κάθε κοινωνίας, κάθε σέκτας, κάθε κανόνα, κάθε θρησκείας. Αλλά δε λαχταρώ τη Νιρβάνα περισσότερο από ότι ποθώ τον απελπισμένο και ανίσχυρο πεσιμισμό του Σοπενχάουερ, ο οποίος είναι χειρότερος από τη βίαια αποκήρυξη της ίδιας της ζωής. Ο δικός μου πεσιμισμός είναι ενθουσιώδης και διονυσιακός, σαν φλόγα που πυρπολεί τη ζωτική μου αφθονία, που χλευάζει κάθε θεωρητική, επιστημονική και ηθική φυλακή.”— Renzo Novatore
Ο Renzo Novatore, ένας Ιταλός μηδενιστής αναρχικός των αρχών της δεκαετίας του 1900, καταπολεμά συγκεκριμένα αυτή την ιδέα του μηδενισμού ως κάποια επιδεινούμενη απελπισία και απορρίπτει τον μηδενισμό ως «ανίσχυρη απαισιοδοξία». Ο Νοβατόρε κατανοεί ότι οι εξουσιαστές μπορεί να έχουν πολλές μορφές, ακόμη και «θεωρητικές, επιστημονικές και ηθικές». Ως αναρχικοί, δεν θα έπρεπε να είμαστε σε εγρήγορση απέναντι σε όλες τις έννοιες ως δυνητικούς κυβερνήτες; Δεν θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να αντιταχθούμε χειροπιαστά σε ό,τι μας εξαναγκάζει; Δεν θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες που να ταιριάζουν καλύτερα στις επιθυμίες μας; Για τον κ. Gillis, αυτές οι πράξεις θα ήταν υπερβολικά μηδενιστικές, γεγονός που τον αφήνει να κρατά έναν αναρχισμό που θα φαινόταν αρκετά αναποτελεσματικός. Θα έλεγα ότι ο μηδενισμός είναι ένα κομπλιμέντο, αν όχι εγγενές, για τον αναρχισμό.
Ο μηδενισμός, που απέχει πολύ από την πίστη στο τίποτα, μας προτρέπει να δράσουμε. Μας ενθαρρύνει να δημιουργήσουμε τον κόσμο που θέλουμε να δούμε, και να το κάνουμε αμέσως τώρα. Όπως πήραν οι πρώτοι μηδενιστές από τον Μπακούνιν: «Το πάθος για καταστροφή είναι και δημιουργικό πάθος!» Ο μηδενισμός δεν είναι κάποιο απελπιστικό τέλος, είναι μια φωτεινή αρχή!
«(Ο μηδενισμός) στέκεται σαν ένα άκρο που δεν μπορεί να ξεπεραστεί, και όμως είναι ο μόνος αληθινός δρόμος για να πάει κανείς παραπέρα- είναι η αρχή μιας νέας έναρξης.» – Maurice Blanchot
Γιατί, λοιπόν, υπάρχει αυτή η συντονισμένη προσπάθεια ενάντια στην έννοια του μηδενισμού από πολλές διαφορετικές γωνιές του αναρχισμού; Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο αποφασισμένοι να αντιταχθούν σε αυτό που είναι εξ ορισμού και ιστορικά κάτι που έχει εμπεδωθεί σε μεγάλο βαθμό στον αναρχισμό; Θα έλεγα ότι αυτό οφείλεται ακριβώς στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι φιγούρες έχουν τοποθετηθεί μέσα στον αναρχισμό. Η απροθυμία του μηδενισμού να αποδεχτεί το δόγμα έρχεται σε αντίθεση με τις ίδιες τις δογματικές θέσεις που έχουν λάβει αναρχικοί όπως ο Gillis και ο Ζέρζαν. Έχοντας χρωματίσει τους εαυτούς τους σε γωνίες ως τρανσουμανιστές ή πριμιτιβιστές, άνθρωποι σαν αυτούς πιθανόν να αισθάνονται απειλή από έναν μηδενισμό που θα απέρριπτε τον τρανσουμανισμό ή τον πριμιτιβισμό ως στατικές ιδεολογίες. Εξάλλου, ο μηδενισμός απαιτεί μια ρευστότητα των ιδεών που κινείται μαζί με τη ρευστότητα των επιθυμιών και δεν ενδιαφέρεται για «θεωρητικές φυλακές» που διεκδικούν έναν συγκεκριμένο δρόμο προς την αναρχία. Ο Gillis και ο Ζέρζαν έχουν στηριχθεί σε πολύ συγκεκριμένα σύνολα ιδεών, και καταλαβαίνουν ότι ο μηδενισμός αμφισβητεί αυτές τις ιδέες στις οποίες κάθονται….. Είτε αυτό, είτε είναι πραγματικά απλά αμόρφωτοι και αδαείς ως προς τις πραγματικές καταβολές του μηδενισμού.
«Κάθε κοινωνία που θα φτιάξετε θα ‘χει τα όρια της και στα όρια της θα δρουν οι ηρωικοί και αναμαλλιασμένοι τυχοδιώκτες, με την παρθένα και άγρια σκέψη τους, που ξέρουν να ζούνε μονάχα, ετοιμάζοντας αδιάλειπτα νέες και τρομερές εξεγερσιακές εκρήξεις. Εγώ θα είμαι μεταξύ αυτών!» — Renzo Novatore
Ο μηδενισμός στέκεται ενάντια στον πρεσκριπτιβισμό και το δόγμα των προκατασκευασμένων ιδεολογιών. Ενθαρρύνει τη δράση και κινεί τους ανθρώπους να αναιρούν ό,τι τους καταπιέζει, ενώ παράλληλα δημιουργούν τις επιθυμίες τους. Ο μηδενισμός δεν είναι μια παθητική απόρριψη της ζωής, αλλά μια δραστήρια γιορτή της ζωής, της ικανότητάς μας να δημιουργούμε και να καταστρέφουμε. Ο μηδενισμός κατανοεί την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση ενάντια στην ασβεστοποίηση που συμβαίνει σε όλες τις ιδεολογίες και όλες τις κοινωνίες. Χωρίς αυτή την επαγρύπνηση, ακόμη και ο πιο ένθερμος αναρχικός είναι ευάλωτος στην ίδια την εξουσία που ισχυρίζεται ότι πολεμά.
«Ηττημένος στη λάσπη ή νικητής στον ήλιο, τραγουδώ τη ζωή και τη λατρεύω!» — Renzo Novatore
