Ενάντια στον ανθρωποκεντρισμό και την μητροπολιτική κυριαρχία
Με αφορμή τον Flyover
Ο «Flyover» αποτελεί μέρος ενός προγράμματος 30 έργων που στοχεύουν στη μετατροπή της Θεσσαλονίκης σε «μητρόπολη των Βαλκανίων». Μέσω αυτού αποκαλύπτεται μια διαπλοκή περιβαλλοντικής καταστροφής, καπιταλιστικής επέκτασης και αυστηροποίησης του κοινωνικού ελέγχου. Η αντίθεση σε αυτό το σχέδιο μέσω μιας ριζοσπαστικής οπτικής μας επιτρέπει να αποδώσουμε υλική βάση σε ένα σύστημα που θα ήθελε να πιστέψουμε πως είναι άπιαστο.
Το έργο περιλαμβάνει την αναδιαμόρφωση 13,5 χιλιομέτρων του περιφερειακού δρόμου της Θεσσαλονίκης και την προσθήκη μιας αερογέφυρας (Flyover) 4 χιλιομέτρων, για την οποία θα καταστραφούν 187 εκτάρια από το δάσος του Σέιχ Σου. Για να εξασφαλιστεί η κοινωνική αποδοχή του σχεδίου του Flyover, τo οποίo διαχειρίζεται η κοινοπραξία ΑVAX-Μυτιληναίος, χρησιμοποιείται μια συνειδητή πρακτική green-washing. Το κύριο επιχείρημα αυτής είναι η καλύτερη ρύθμιση της κυκλοφορίας, ώστε να μειωθούν τα επίπεδα συγκέντρωσης CO2 στο εσωτερικό της πόλης. Ωστόσο, είναι αποδεδειγμένο ότι οι μεγαλύτερες υποδομές μεταφορών τείνουν να αυξάνουν την κυκλοφορία. Επιπλέον, ο Flyover θα επεκτείνει την τσιμεντοποίηση της φύσης της περιοχής, βλάπτοντας την πανίδα και τη χλωρίδα και ευνοώντας το «φαινόμενο της θερμικής νησίδας», δηλαδή την άνοδο της τοπικής θερμοκρασίας λόγω της ιδιότητας του τσιμέντου να απορροφά τη θερμότητα.
Με άλλα λόγια, όλα αυτά είναι μαλακίες! Αλλά ακόμη και αν το έργο ήταν βιώσιμο, θα παρέμενε προβληματικό. Πρόκειται για ένα ζήτημα με σημαντικές κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις, που δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο από περιβαλλοντική σκοπιά.
Έλεγχος: ο χωροχρόνος της μητρόπολης
Ο καπιταλισμός χρειάζεται υποδομές για να εξασφαλίσει την επιβολή και την διατήρησή του. Υποδομές όπως ο Flyover συμβάλλουν στον περαιτέρω έλεγχο των ανθρώπινων μετακινήσεων και επομένως καθορίζουν τις σχέσεις που δομούμε μεταξύ μας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, ο παγκόσμιος καπιταλισμός έχει αναδιοργανωθεί γύρω από περιφερειακές μητροπόλεις. Ένα δίκτυο παραγωγικών μονάδων που καταστρέφει τη γη, εκμεταλλευόμενο τις ζωές των ανθρώπινων και μη ζώων. Με τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις και τη χρήση της γης για υποδομές, η ποιότητα ζωής και οι ευκαιρίες εργασίας γίνονται όλο και πιο δυσεύρετες στις αγροτικές περιοχές, αναγκάζοντας τους κατοίκους τους να μετακομίσουν στις πόλεις. Και σε αντάλλαγμα, αυτή η εκθετική ανάπτυξη των μητροπόλεων οδηγεί σε περαιτέρω καταστροφή των φυσικών περιοχών. Η συνεχής επέκταση των μητροπόλεων ενισχύει την εξουσία, ενισχύωντας την εξάρτησή μας από το καπιταλιστικό-κρατικό σύστημα.
Καθώς η μητρόπολη επεκτείνεται, τα κέντρα των πόλεων εξευγενίζονται και τυποποιούνται. Ο,τι ήταν πριν τόπος διαμονής, συνάντησης και οργάνωσης, γίνεται βιτρίνα προσέλκυσης επιχειρήσεων και τουρισμού. Στη μητρόπολη, η ίδια η πόλη είναι προϊόν. Όσοι διαταράσσουν το επιφανειακό ιδεώδες, οι «ανεπιθύμητοι», η εργατική τάξη, οι μετανάστριες και οι καταληψίες, σπρώχνονται στα περίχωρα. Αυτό το “ξεκαθάρισμα” καθιστάται δυνατό καθώς οι δρόμοι, το μετρό και άλλα σύγχρονα μέσα μεταφοράς επιτρέπουν στους εκτοπισμένους να μετακινούνται καθημερινά από τις υποβιβασμένες γειτονιές όπου ζουν, στα καταστήματα, τα γραφεία και τα εργοστάσια όπου γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Και καθώς η μητρόπολη επεκτείνεται, το μέρος της ημέρας που αφιερώνουν στις μετακινήσεις τους αυξάνεται. Ως εκ τούτου, ο ελεύθερος χρόνος μειώνεται συνεχώς, απορροφούμενος από την υπερωριακή εργασία και τις μεταφορές.
Ταυτόχρονα, οι δημόσιοι χώροι γίνονται μικρότεροι, πιο ελεγχόμενοι, αφιλόξενοι (όταν απλά δεν εξαφανίζονται), ή αντικαθίστανται από τις βεράντες των καφετεριών, τους χώρους στάθμευσης ή τις χριστουγεννιάτικες αγορές. Οι “τρίτοι χώροι” εξαντλούνται, με κάθε γωνιά της πόλης να αξιοποιείται για οικονομικό κέρδος. Δεν απομένει κανένα μέρος για κοινωνικοποίηση χωρίς τιμή, πόσο μάλλον για πολιτική οργάνωση, η οποία όλο και δυσκολεύει καθώς οι χώροι που προσφέρουν εναλλακτικές(οι καταλήψεις, το πανεπιστήμιο, οι πλατείες κ.λπ.) δέχονται επίθεση. Η μόνη μορφή διαμαρτυρίας που καθίσταται αποδεκτή δεν είναι μόνο η μη βίαιη, αλλά αυτή που είτε δεν διαταράσσει τον κύκλο παραγωγής-κατανάλωσης, είτε τον τροφοδοτεί ενεργά. Οι πολιτικές συζητήσεις μεταφέρονται στον διαδικτυακό κόσμο, οι αναρτήσεις στα social media αντικαθιστούν την παρουσία μας στους δρόμους και τους τοίχους της πόλης. Κατασκευάζουμε την ίδια μας την επιτήρηση. Η αντίθεσή μας στο σύστημα εκφράζεται αποκλειστικά και μόνο μέσω του τρόπο ζωής μας, από το πού και τι καταναλώνουμε. Ως εκ τούτου, ο ακτιβισμός, καθώς στερείται του απαραίτητου κοινωνικού του χαρακτήρα, μετατρέπεται σε ατομική καταναλωτική πρακτική, τροφοδοτώντας τα κυρίαρχα συστήματα αντί να τους αντιτίθεται.
Έτσι, μέσω του ελέγχου του χώρου και του χρόνου που διευκολύνεται από τους δρόμους και τις σύγχρονες μεταφορές, οι κυβερνήσεις κατευθύνουν τις συμπεριφορές μας ώστε να αποτρέψουν οποιαδήποτε διατάραξη της καπιταλιστικής μηχανής.
Επιπλέον, για να λειτουργήσει αυτό το σύστημα μεταφορών χρειάζεται ένα υψηλό επίπεδο οργάνωσης και εξειδίκευσης της εργασίας που μόνο το κράτος μπορεί να παρέχει. Δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο όπου είναι ταυτόχρονα το μέσο, η συνέπεια και η πηγή της καπιταλιστικής επέκτασης. Λειτουργεί αντίστοιχα σε κάθε πτυχή της οικονομίας: αστικοποίηση, εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, αγροβιομηχανία και διαχείριση της φύσης. Μια αλυσιδωτή αντίδραση, όπου το καπιταλιστικό-κρατικό σύστημα εξαπλώνεται σαν ιός μέχρι να καταναλώσει κάθε ζωντανό πλάσμα, κάθε κομμάτι γης και άγριας φύσης.
Αποσύνδεση: η φύση της μητρόπολης
Για να επιβάλλει και να διατηρήσει την κυριαρχία του, το καπιταλιστικό-κρατικό σύστημα πρέπει να εμφανιστεί ως η λογική εξέλιξη του πολιτισμού μας, αναπόφευκτη αν όχι επιθυμητή. Και για να εγκλωβίσει τη συνείδησή μας, διαμορφώνει τον ορίζοντά μας.
Στον κόσμο των μητροπόλεων, το έδαφος καλύπτεται από μεγαθήρια και εμπορικά κέντρα, αυτοκινητόδρομους και σιδηρόδρομους, χώρους στάθμευσης και κέντρα δεδομένων. Οι άνθρωποι διαπερνούν τα βουνά με σήραγγες και σκάβουν την γη για ορυκτά. Αναμειγνύουν τον ασβεστόλιθο και τον πηλό που αποκτούν με άμμο από εξαντλημένες παραλίες για να φτιάξουν τσιμέντο και μπετόν. Στόλοι εμπορευματοκιβωτίων και γιγαντιαία αλιευτικά σκάφη αδειάζουν τις θάλασσες, ενώ αεροπλάνα γεμίζουν τους ουρανούς. Και όσο ο καπιταλισμός αποικίζει την άγρια φύση, η μυρωδιά του καθαρού αέρα, η αίσθηση του γρασιδιού και τα τραγούδια των πουλιών εξαφανίζονται από την καθημερινότητά μας. Στη μυρωδιά των καυσαερίων, στους ήχους από τις κόρνες των αυτοκινήτων και στο βιαστικό πλήθος της πόλης-εργοστάσιο, βρίσκουμε την απομόνωση και την αποξένωση. Διαχωρίζοντάς μας από τον φυσικό κόσμο, το καπιταλιστικό-κρατικό σύστημα μας διαχωρίζει το ένα από το άλλο.
Στο όνομα του θεού-κέρδους, λεηλατεί την πανίδα και τη χλωρίδα υποβιβάζοντάς τα σε πόρους που θυσιάζονται στο βωμό του πολιτισμού. Τα μη ανθρώπινα ζώα γίνονται κρέας, ο άνεμος κιλοβατώρες, τα δέντρα οξυγόνο, το χώμα οικοδομικά υλικά, οι άνθρωποι γίνονται εργατικό δυναμικό. Όλοι και όλα γίνονται εμπορεύματα.
Αν και ο καπιταλισμός έχει ωθήσει την καταστροφή του οικοσυστήματος σε πρωτοφανές επίπεδο, οι περισσότεροι πολιτισμοί προωθούν την ανθρώπινη κυριαρχία επί των άλλων ειδών εδώ και αιώνες. Ο ανθρωποκεντρισμός, η ιδέα ότι ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι διαχωρισμένος από τη φύση, ότι ο άνθρωπος έρχεται πρώτος, τους επέτρεψε να φυσικοποιήσουν την αχαλίνωτη εκμετάλλευση των υπόλοιπων έμβιων όντων. Πλήθος διπόλων διατρέχει τον κόσμο μας για να εξασφαλίσει την αδιάκοπη λειτουργία της μηχανής: άνδρες-γυναίκες, λευκοί-μη λευκοί, πολιτισμός-φύση.
Πολλές περιβαλλοντικές συζητήσεις δεν αμφισβητούν τον ανθρωποκεντρισμό και κατά συνέπεια δεν αμφισβητούν το σύστημα. Όμως, δεν πρόκειται για τη «διατήρηση των φυσικών πόρων μας» για να διασφαλιστεί το μέλλον της ανθρωπότητας, ούτε για την «υπεράσπιση της φύσης» ως ένα άπιαστο ιδεώδες διαχωρισμένο από εμάς. Πρόκειται για την άρνηση να μείνουμε στα μονοπάτια που έχουν σχεδιάσει άλλοι για εμάς. Ο μη ανθρώπινος κόσμος δεν είναι δικός μας για να τον καταστρέψουμε ή να τον προστατεύσουμε.
ΕΙΜΑΣΤΕ Η ΦΥΣΗ ΠΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΗΣ
Η ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΑΜΥΝΑ
Για την υπεράσπιση του Σέιχ Σου
defendseihsou@espiv.net
Πηγή: Athens Indymedia
Πρόσφατα σχόλια